Een schrijver, kunstenaar, fotograaf of webdesigner heeft het auteursrecht op (het publiceren van) zijn (of haar) werk. Eigenlijk dus een soort copyright.
Regels hierover zijn vastgelegd in de auteurswet van 1912.
Maar wat houdt het in en hoe ontstaat het auteursrecht?
Wat is auteursrecht?
Het auteursrecht houdt in dat alleen de maker het gemaakte werk openbaar mag maken en mag verveelvoudigen. Bij het uitgeven van boeken moet er bijvoorbeeld eerst toestemming worden gegeven aan de uitgeverij om het te drukken.
Elk werk dat iemand heeft verzonnen is beschermd als:
• Het persoonlijk en origineel is en niet lijkt op een werk van een ander;
• Het is te zien, te horen of te lezen;
• Het is geen nieuw technisch product of proces, want dit valt onder het octrooirecht.
Het gebruik van een copyright teken mag, maar is niet nodig. Wel kan je dit doen in combinatie met het jaar van publicatie en je naam. Dan is voor anderen duidelijk wie de maker is en waar toestemming gevraagd moet worden voor het gebruik van het werk. Dan heb je nog het leenrecht. Dit geldt voor het uitlenen in bijvoorbeeld een bibliotheek, spelotheek of kunstuitleen. Je betaalt dan een vergoeding aan stichting leenrecht.
Wanneer je een portret van iemand maakt heb je het auteursrecht, maar niet het portretrecht. Dit laatste geeft de persoon op de foto recht publicatie te verbieden. Hiervoor moet dus toestemming gevraagd worden.
Hoe ontstaat het auteursrecht?
Auteursrecht ontstaat op het moment dat je een werk hebt gemaakt. Dit hoeft nergens aangevraagd of geregistreerd te worden en geldt internationaal. Het auteursrecht kun je wel verkopen of het kan geërfd worden. Zeventig jaar na de dood van de auteur verdwijnt het auteursrecht automatisch. Wanneer de maker onbekend is, geldt een termijn van 70 jaar na de eerste publicatie.
Daarnaast heb je te maken met het naburig recht. Dit beschermt iedereen die het werk van de maker uitvoert. Denk aan acteurs, muzikanten of een omroep. De uitvoerend kunstenaar moet toestemming geven voor uitvoering, uitzending en verkoop. Ook dit recht kan worden overgedragen en vervalt na 50 jaar. Voor een musicus of muziekproducent is dit 70 jaar.
Wie heeft er recht op auteursrecht?
De maker van het werk is de auteursrechthebbende. Dit geldt echter niet altijd. Maak je als werknemer iets in opdracht, dan berust het auteursrecht bij de werkgever. Dit geldt alleen voor werknemers in dienstverband. In het arbeidscontract kun je hierover uitzonderingen vastleggen. Een ZZP’er die in opdracht van iemand iets vervaardigt behoudt zelf het auteursrecht. In een eventueel contract of via aanvullende voorwaarden kan je dit anders bepalen. Het auteursrecht kan worden overgedragen of in licentie gegeven worden. Dit kan alleen schriftelijk, waarbij beide partijen een akte moeten onderteken waarin je vermeld wat precies wordt overgedragen en onder welke voorwaarden.
Auteurscontractenrecht
Naast auteursrecht heb je nog het auteurscontractenrecht. Dit beschermt makers die afhankelijk zijn van exploitanten om het bekend te maken bij een publiek. Hiervoor dien je een overeenkomst op te stellen en betaalt de exploitant een vergoeding. De maker heeft:
• recht op een vergoeding;
• recht op een hogere vergoeding wanneer het werk succesvol wordt (bestsellers verklaring);
• het recht de overeenkomst te verbreken als het beeld niet genoeg naar buiten wordt gebracht;
• het recht onredelijke eisen in het exploitatiecontract te vernietigen.
Iemands werk gebruiken
Het werk van iemand anders gebruiken mag dus alleen met toestemming. Dit is niet nodig wanneer je gebruik maakt van het citaatrecht. Zonder toestemming mag je een deel van andermans werk gebruiken in een aankondiging, bespreking of artikel. Dit is het citaatrecht. Hieraan zijn wel voorwaarden verbonden:
• het citaat mag alleen dienen als verduidelijking. Je dient een bron te vermelden.
• bij bespreking van het werk van een kunstenaar mag een afbeelding worden opgenomen. Het mag niet als versiering dienen.
Een foto maken van een werk aan een openbare weg mag wel. Deze mag ook gebruikt worden in een advertentie of folder. Ook als versiering.
Consequenties inbreuk op auteursrecht
Veel ‘makers’ zijn aangesloten bij auteursrechtorganisaties. Hierbij kun je lid worden en krijg je toestemming gebruik te maken van de werken. Je betaalt immers een vergoeding voor je lidmaatschap.
Wanneer je geen toestemming vraagt en een werk toch gebruikt, kan dit consequenties hebben waar je niet heel blij van wordt. Dit kan zelfs leiden tot strafrechtelijke vervolging.
• pleeg je opzettelijk inbreuk riskeer je een celstraf van maximaal 6 maanden of een geldboete van maximaal €11.345,-
• opzettelijk inbreuk in het kader van beroep of bedrijf levert een celstraf van maximaal 4 jaar en een geldboete van €45.378,- op.
• niet opzettelijk inbreuk plegen, maar het wel had kunnen weten: een geldboete van €4.537,80.
Een strafrechtelijke vervolging ligt niet altijd meteen op de loer, vaak kun je een sommatiebrief verwachten met een schadevergoeding en een boetebedrag.
Heb jij last van iemand die jouw auteursrecht schendt? Stuur me even een berichtje!